Slownik

Analiza finansowa - zespół metod umożliwiających postawienie diagnoz gospodarczych w jednostkach organizacyjnych.

Analiza fundamentalna - badanie i ocena kondycji firmy oraz perspektyw jej rozwoju na podstawie informacji o wynikach jej działalności i danych z otoczenia gospodarczego (dane fundamentalne - informacje dotyczące działalności gospodarczej spółki oraz sytuacji makroekonomicznej).

Analiza techniczna - przewidywanie trendów kursów akcji (lub indeksów) na podstawie informacji o kursach i obrotach w przeszłości.

Anioł biznesu (Business Angel) - inwestor angażujący własny kapitał w czyjąś firmę. Anioły Biznesu zwykle inwestują w nowo powstające firmy, których właściciele mają ciekawy pomysł na działalność a nie dysponują odpowiednio wysokim kapitałem początkowym. W zamian za to zazwyczaj oczekują partycypacji w zyskach firmy i wpływu na zarządzanie nią.

Akcja - jest instrumentem finansowym, który daje prawo do własności części przedsiębiorstwa, nazywanego spółką akcyjną. Posiadacz akcji danej firmy jest właścicielem tej firmy w takiej części, jak duży jest udział posiadanych przez niego akcji w całości akcji firmy. Przykładowo, jeżeli akcjonariusz posiada 100 akcji w spółce, która wydała ich 1 milion, to jest właścicielem jednej dziesięciotysięcznej części firmy (1/10 000, tj. 0,01% akcji).

Akcja - jako prawo do własności - upoważnia właściciela do wpływu na funkcjonowanie firmy, ale tylko proporcjonalnie do posiadanych przez niego udziałów. Daje też prawo do odpowiedniej części zysków firmy, tzn. tej części przychodów, która zostaje po odjęciu kosztów i podatków, jak również aktywów przedsiębiorstwa. Poprzez aktywa rozumiemy tu zarówno roszczenia finansowe przedsiębiorstwa wobec innych podmiotów, jak i własność fizyczną (maszyny i urządzenia, zapasy materiałów i wyrobów gotowych, części zamienne, budynki i nieruchomości).

Akcje zazwyczaj przynoszą dochód, wypłacany okresowo (najczęściej raz na rok), który nazywa się dywidendą. Dywidenda jest częścią zysku przedsiębiorstwa, którą akcjonariusze postanowili pomiędzy siebie podzielić. Dają też prawo do udziału w zarządzaniu korporacją, poprzez uczestnictwo w głosowaniu na zebraniu akcjonariuszy. Akcja jako prawo do własności nie ma okresu, w którym wygasa - w odróżnieniu od długu, który ma określoną datę, do kiedy należy go spłacić. Akcje są z reguły notowane na giełdzie, czyli na rynku, gdzie sprzedawcy i nabywcy akcji handlują nimi za pośrednictwem maklerów (pośredników). Wówczas spółkę nazywa się spółką giełdową albo publiczną. Ceny akcji podlegają znacznym wahaniom, gdyż odzwierciedlają oczekiwania i prognozy przyszłych zysków spółki, a te zmieniają się często w miarę napływu nowych informacji. Właściciele akcji ponoszą więc konsekwencje różnorodnych zmian w zyskowności firmy czy wartości jej aktywów: przykładowo, wyższa cena ropy naftowej zwiększy wartość spółki, która posiada złoża ropy naftowej (cena jej akcji wzrasta), a obniży wartość spółki, której zyskowność zależy od kosztów paliwa (np. spada cena akcji linii lotniczych).

Emisja akcji i sprzedawanie ich na giełdzie, obok zaciągania długu czy to w formie kredytu, czy też obligacji, jest sposobem finansowania działalności spółki akcyjnej. Dawniej akcje miały formę papierową, obecnie przyjęły formę zapisu elektronicznego.

Aprecjacja - wzmocnienie kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych (albo spadek ceny walut obcych wyrażonej w walucie krajowej).

Banknot (niem. Banknote, ang. bank-note - kwit bankowy) to pieniądz papierowy emitowany przez centralny bank emisyjny. Jest to pieniądz symbolizujący określoną wartość niepokrytą w jego wartości materialnej. W przypadku pieniądza metalowego odpowiednikiem banknotu jest bilon. Od niedawna oprócz banknotów z papieru stosuje się również bardzo podobne do nich pieniądze wykonane z tworzyw sztucznych bez udziału celulozy.

Banknoty z różnych państw zgodnie z terminologią bankową i numizmatyczną banknot posiada dwie strony: przednią stronę banknotu (zwaną awersem), oraz odwrotną stronę banknotu (zwaną rewersem). Przednia strona banknotu bezwzględnie zawiera informację pisemną o emitencie i nominale banknotu oraz już jako elementy dekoracyjne lub innego motywu jednoznacznie kojarzącego się z krajem emitenta i jest drukowana takimi technikami druku jak typooffset, staloryt, typografia (oraz zawiera szereg zabezpieczeń. Również wszystkie dodatkowe cechy banknotu zawierane są przede wszystkim na stronie przedniej, np. znaki dla osób niewidomych.

Pierwsze banknoty pojawiły się w Chinach w IX w. n.e., w XIII w. stosowali je także Mongołowie. Najstarszy opis funkcjonowania w Chinach handlu opartego wyłącznie na obrocie banknotami znajduje się w dziele "Osobliwości miast i dziwy podróży 1325-1354", Abu Abdullah Muhammad Ibn Battuta (Shams ad-Din) str. 280 www.źródła historyczne MMIII. Pierwsze wzmianki o pieniądzach z papieru dotarły do Europy za pośrednictwem Marco Polo. W Europie pierwsze banknoty pojawiły się w XVII wieku. Okazało się, że banknoty są znacznie wygodniejsze w użyciu od złotych czy srebrnych monet, można ich więc było emitować więcej niż wynikało to z pokrycia w kruszcu. Tak powstały banki emisyjne, które mogły wprowadzać banknoty do obiegu. Z czasem uregulowania prawne w poszczególnych krajach doprowadziły do ograniczenia w prawie emitowania banknotów. Obecnie zwykle tylko bank centralny danego państwa ma prawo emisji banknotów - w Polsce jest to Narodowy Bank Polski. Pierwsze polskie banknoty, zwane wtedy biletami skarbowymi, puszczono w obieg 16 sierpnia 1794 r. w Warszawie w czasie insurekcji kościuszkowskiej, w trakcie trwania oblężenia miasta przez wojska rosyjskie za sprawą Rady Najwyższej Narodowej.

Bilans - Zestawienie obrazujące stan majątkowy przedsiębiorstwa w danym momencie. W bilansie przedsiębiorstwa przedstawia się poszczególne składniki majątku (aktywa i źródła jego pochodzenia oraz pasywa). Sumy aktywów i pasywów muszą być takie same.

Deficyt budżetowy - różnica pomiędzy dochodami budżetu państwa, a wydatkami odnotowanymi w danym roku. Bardziej generalnie, należałoby mówić o wyniku budżetu: jeśli wydatki przekraczają dochody, mamy do czynienia z deficytem budżetowym, jeśli dochody przekraczają wydatki – z nadwyżką. Występowanie deficytu budżetowego oznacza, że rząd wydaje więcej pieniędzy, niż ma dochodów. Prywatna instytucja musiałaby w takiej sytuacji prędzej czy później liczyć się z bankructwem. Rząd – niekoniecznie, ma bowiem wiele możliwości sfinansowania deficytu. Najogólniej rzecz biorąc, „dziurę” tę pokrywa się kosztem obywateli, bądź każąc im płacić w przyszłości wyższe podatki, bądź każąc im płacić więcej za wszystkie kupowane towary i usługi (jeśli wzrasta inflacja), bądź podwyższając rynkowe stopy procentowe i zmuszając prywatnych inwestorów do rezygnacji z ich planów inwestycyjnych. Większość ekonomistów zgadza się, że deficyt jest szkodliwy dla rozwoju gospodarczego.

Deprecjacja - Spadek wartości waluty danego kraju względem walut innych krajów.

Dewaluacja - Przeprowadzona przez władze monetarne (obniżka kursu waluty danego kraju, w stosunku do kursów innych walut. Jej celem jest podniesienie konkurencyjności krajowych producentów, ponieważ czyni ona ich produkty tańszymi za granicą. Rezultaty dewaluacji są krótkotrwałe, ponieważ wpływają na wzrost inflacji (drożeją produkty importowane). Ponadto dewaluacja przeprowadzona w jednym kraju, skłania inne kraje, będące jej głównymi partnerami handlowymi, do przeprowadzenia dewaluacji w celu ochrony własnych rynków.

Czarny wtorek - 29 października 1929 r. Tego dnia ceny na giełdzie papierów w Nowym Jorku gwałtownie spadły o ok. 13%. Dzień ten jest uznawany za początek Wielkiego Kryzysu, który trwał do 1933 r.

Forex - rynek walutowy. Segment rynków finansowych, na którym handluje się walutami oraz powiązanymi z nimi instrumentami pochodnymi.

G20 - Grupa 19 państw wraz z Unią Europejską, których gospodarki są największe na świecie. Członkowie spotykają się raz w roku, a reprezentantami są ministrowie finansów poszczególnych państw. W skład grupy wchodzą: Argentyna, Arabia Saudyjska, Australia, Chiny, Brazylia, Francja, Indie, Indonezja, Japonia, Kanada, Korea Południowa, Meksyk, Niemcy, Republika Południowej Afryki, Rosja, Stany Zjednoczone, Turcja, Wielka Brytania, Włochy oraz Unia Europejska.

Gwarancja bankowa - zobowiązanie banku do spłaty zobowiązań osoby, na rzecz której wystawiona została gwarancja. Banki udzielają odpłatnie gwarancji na określony czas i kwotę. Często stosowana zamiast kaucji przy przetargach - tzw. gwarancja przetargowa, pozwala uniknąć zamrażania własnych środków finansowych. Inne rodzaje gwarancji bankowych: gwarancja kredytowa, spłaty rat leasingowych, spłaty należności, zapłaty cła, zwrotu zaliczki i gwarancja kontraktowa.

Kotwica kursowa - odmiana stałej polityki kursowej, kiedy przyjmuje się, że kurs waluty może wahać się wokół pewnej stałej wartości (parytetu), przy czym granice tych wahań są ściśle określone i wąskie. Bank centralny interweniuje dopiero wtedy, kiedy grozi przekroczenie tych granic.

Kryzys walutowy - silny spadek kursu walutowego, połączony z zachwianiem ogólnego zaufania do pieniądza i polityki gospodarczej kraju. W pierwszej kolejności, efektem kryzysu jest dewaluacja waluty krajowej i wzrost inflacji, a w drugiej – recesja i wzrost bezrobocia. Taki kryzys jest na ogół rezultatem prowadzenia polityki makroekonomicznej niezgodnej z danym poziomem kursu, np. gdy, mimo wysokiej różnicy między stopami inflacji w kraju i zagranicą, kraj stosuje system stałego kursu walutowego. Przyczyną takiego stanu mogą być błędy w polityce pieniężnej lub fiskalnej. Nawet jeśli polityka jest zgodna ze stałym kursem, kryzys może wybuchnąć, jeśli uczestnicy rynku walutowego uważają, że bank centralny nie będzie bronił kursu poprzez sprzedaż walut obcych ze swoich zapasów. Kryzys wybucha w chwili, kiedy uczestnicy rynku walutowego oceniają, że bankowi centralnemu może wkrótce nie starczyć rezerw walutowych, aby utrzymać stały kurs. Dlatego panicznie pozbywają się zasobów krajowego pieniądza, aby zdążyć przed jego dewaluacją, czyli wyznaczeniem słabszego kursu waluty krajowej. Popyt na obcy pieniądz jest wtedy tak duży, że rezerw walutowych nie wystarczy na jego zaspokojenie. Często więc po pierwszej próbie obrony kursu pieniądza krajowego przez sprzedaż walut obcych ze swoich rezerw i wysoką podwyżkę stóp procentowych, bank centralny pozostawia kształtowanie się kursu rynkowym siłom popytu i podaży, aby nie utracić zupełnie posiadanych rezerw. Ostatecznie, kryzys walutowy kończy się z głęboką dewaluacją i upłynnieniem kursu. W historii zdarzyło się wiele kryzysów walutowych; ostatnio przeżyły go Turcja (2000) i Argentyna (2001), potężne skutki miały kryzysy w Azji (1997), Rosji (1998) i Brazylii (1999), głośny był też kryzys funta brytyjskiego w 1992 r. Ustabilizowanie waluty wymaga z reguły znacznego podniesienia stóp procentowych oraz ograniczenia wydatków publicznych, a to wywołuje recesję. Kryzysy walutowe są zatem w ostatecznym rachunku niezwykle kosztowne dla społeczeństwa.

Kurs walutowy - cena waluty obcej wyrażona w walucie krajowej. Jest to informacja, ile jednostek pieniędzy krajowych trzeba wydać, aby zakupić jednostkę waluty obcej. Zazwyczaj interesuje nas to, jak kształtuje się cena walut obcych (dewiz) powszechnie akceptowanych w transakcjach handlowych na całym świecie, tzw. walut rezerwowych.

Jeśli kurs waluty określany jest przez rynek walutowy, o jego kształtowaniu się decyduje popyt na waluty obce i ich podaż.

Jeśli popyt ten przewyższa podaż, waluta krajowa słabnie (deprecjacja), jeśli podaż przewyższa popyt – wzmacnia się (aprecjacja).

Kursy krzyżowe walut - kursy wzajemne walut zagranicznych (np. dla złotego kursem krzyżowym jest kurs euro do dolara).

Mechanizm Kursów Walutowych - system stabilizowania kursów walutowych krajów członkowskich Unii Europejskiej. Kraje uczestniczące w mechanizmie ERM zgodziły się, że kursy ich walut w stosunku do wspólnej waluty europejskiej nie mogą odchylać się poza określony procentowo przedział wahań. Po wprowadzeniu wspólnej waluty euro do obiegu, stworzono nowy system stabilizowania kursów walutowych ERM2, przeznaczony dla krajów, które nie wprowadziły jeszcze euro.

Narodowy Bank Polski - polski bank centralny. Narodowy Bank Polski ma prawny monopol na emisję polskiego pieniądza i odpowiada za jego wartość. Prowadzi politykę pieniężną, jest bankiem banków, zarządza polskimi rezerwami walutowymi, zbiera i publikuje dane statystyczne.

Podstawowym celem działania NBP jest utrzymanie stabilności cen. W praktyce oznacza to, że inflacja CPI winna być zgodna z celem inflacyjnym, czyli 2,5% w ujęciu rocznym. Nie mając bezpośredniego wpływu na inflację, NBP oddziałuje na nią pośrednio, poprzez tzw. mechanizm transmisji monetarnej. Pierwszym ogniwem tego mechanizmu są stopy procentowe, po jakich banki pożyczają sobie nawzajem pieniądze. Dzięki monopolowi na emisję pieniądza NBP może kontrolować wysokość tych stóp – w praktyce działa tak, by krótkookresowe stopy procentowe na rynku międzybankowym były w przybliżeniu równe stopie referencyjnej, ustalanej przez Radę Polityki Pieniężnej, która jest organem NBP.

Narodowy Bank Polski jest bankiem banków. Banki komercyjne posiadają w NBP swoje rachunki, które wykorzystują m.in. do dokonywania między sobą rozliczeń. W razie braku środków pieniężnych banki komercyjne mogą zwrócić się do NBP o jednodniowy kredyt lombardowy pod zastaw posiadanych przez nie papierów wartościowych. Jeśli mają chwilowy nadmiar środków, mogą złożyć je w NBP w postaci jednodniowych depozytów.
NBP zarządza polskimi rezerwami walutowymi, których utrzymywanie gwarantuje bezpieczeństwo finansowe państwa. Rezerwy są lokowane w papiery wartościowe na całym świecie tak, by przy zapewnieniu wysokiego stopnia ich bezpieczeństwa i płynności równocześnie przynosiły możliwie największe zyski.

NBP zajmuje się także zbieraniem i publikowaniem danych statystycznych o bilansie płatniczym Polski oraz o podaży pieniądza. Od niemal 10 lat kurs złotego wobec innych walut jest płynny, tzn. ustalany jest w wyniku gry podaży i popytu na rynku walutowym. Jednak w razie potrzeby, wynikającej na przykład ze zbytniego odchylenia się kursu bieżącego od poziomu spójnego z fundamentami gospodarczymi NBP może podjąć decyzje o przeprowadzeniu interwencji walutowych w celu przywrócenia kursu złotego do pożądanych wartości.

Obligacje śmieciowe (junk bonds) - obligacje emitowane przez podmioty o niskiej wiarygodności, dla których ryzyko niespłacenia długu jest znaczne. Obligacje śmieciowe oferują zwykle wysokie odsetki.

Opcja - Instrument finansowy, którego wystawca zobowiązuje się do kupna (w przypadku opcji kupna) lub do sprzedaży (w przypadku opcji sprzedaży), w określonym terminie, (dniu wygaśnięcia lub do dnia wygaśnięcia) i za określoną w momencie zawarcia transakcji cenę, określonej ilości instrumentu bazowego lub wypłaty kwoty wynikającej z różnicy pomiędzy aktualną (kasową) ceną instrumentu bazowego a ceną ustaloną w opcji. Jeśli opcja przewiduje możliwość zrealizowania transakcji do dnia wygaśnięcia, jest to opcja amerykańska. Opcja, która pozwala na wykonanie transakcji tylko w dniu wygaśnięcia to opcja europejska. Należy jednak pamiętać, że nazwy te nie mają nic wspólnego z geografią - opcjami europejskimi i amerykańskimi handluje się po obu stronach Atlantyku. Istnieje jeszcze wiele rodzajów opcji egzotycznych, w których okres lub dzień wykonywalności opcji określa się w inny sposób, na przykład opcje bermudzkie, azjatyckie, rosyjskie i inne.

Osoba fizyczna - to każdy człowiek; osoba fizyczna dysponuje zdolnością prawną, czyli do posiadania praw; należy jednak rozróżnić zdolność prawną od zdolności do czynności prawnych (nawet niemowlę może odziedziczyć fortunę, nie może jej jednak wydać na cukierki); osoba fizyczna może być także jednostką prowadzącą działalność gospodarczą. Osoba prawna - w myśl polskiego prawa jest to podmiot stosunków cywilnoprawnych. Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną (np. niektóre spółki, przedsiębiorstwa państwowe, fundacje). 

Raj podatkowy - kraj przyciągający inwestycje zagraniczne dzięki wyjątkowo korzystnym przepisom podatkowym (zerowy lub bardzo niski podatek dochodowy, brak konieczności ujawniania źródeł pochodzenia środków). Istnienie rajów podatkowych uważa się często za przejaw nieuczciwej konkurencji podatkowej. Nie zawsze jednak niskie podatki muszą oznaczać, że kraj jest rajem podatkowym – konkurencja podatkowa może mieć również charakter uczciwy.

Regon - nadawany przez Główny Urząd Statystyczny numer identyfikacyjny podmiotów gospodarczych składający się z 9 cyfr, które nie mogą mieć ukrytego lub jawnego charakteru znaczącego, określającego pewne cechy podmiotu, przy czym osiem pierwszych cyfr stanowi liczbę porządkową, a dziewiąta - cyfrę kontrolną.

Rezerwy walutowe - zapasy obcych walut przetrzymywane przez bank centralny. Banki centralne utrzymują rezerwy walutowe, aby zapewnić bezpieczeństwo wymiany z zagranicą, czyli płynność w sytuacjach kryzysowych. Umożliwią one wtedy spłatę zobowiązań (kredytów, obligacji) zagranicznych państwa lub zakup niezbędnych dóbr i usług z importu. Utrzymuje się je więc w pewnej proporcji do tych zobowiązań oraz do poziomu importu dóbr i usług przez kraj. Rezerwy walutowe mogą też służyć stabilizacji wahań kursu albo wręcz utrzymaniu stałego kursu waluty krajowej względem ustalonej waluty zagranicznej. Mechanizm jest następujący: jeśli popyt na obcą walutę przewyższa jej podaż na rynku walutowym, to jej kurs wzmacnia się w walucie krajowej, a wtedy bank centralny kraju może sprzedać swoje zapasy tej waluty, aby nie doprowadzić do osłabienia waluty krajowej. Możliwa jest także sytuacja odwrotna, kiedy zapotrzebowanie na walutę krajową przewyższa jej podaż, a wtedy bank centralny skupuje walutę obcą, emitując krajowy pieniądz na rynek. Te operacje nazywa się interwencją walutową. Rezerwy walutowe są przechowywane w różnych walutach lub w złocie, aby zmniejszyć ryzyko utraty przez nie wartości. Rolowanie pozycji - ponowny zakup takiego samego instrumentu finansowego po zapadnięciu instrumentu kupionego wcześniej; odnowienie/przedłużenie inwestycji.

Rynek kapitałowy - jest częścią rynku finansowego, na którym sprzedaje się i kupuje średnio- i długoterminowe aktywa finansowe (instrumenty finansowe), w tym papiery dłużne i akcje przedsiębiorstw. Główną rolą rynku kapitałowego jest zebranie części dostępnych w kraju oszczędności, tak by można je było użyć na finansowanie inwestycji.

Na rynku kapitałowym (w odróżnieniu od rynku pieniężnego) dokonuje się wymiany instrumentów o czasie trwania (zapadalności) dłuższym niż rok. Przykładami takich aktywów są długoterminowe obligacje rządowe czy komunalne (miast, gmin), obligacje przedsiębiorstw czy kredyty hipoteczne (pod zastaw nabytej bądź posiadanej nieruchomości). Rynki akcji są także rynkami kapitałowymi, gdyż akcje są instrumentami bezterminowymi.

Dla instytucji emitujących papiery wartościowe (emitentów) rynek kapitałowy umożliwia zdobycie środków na długoterminowe inwestycje. W zamian za to emitenci oferują albo udział w zyskach przedsiębiorstwa (w przypadku akcji), albo korzystnie oprocentowane papiery dłużne (obligacje). Jest to dla nich jednak zazwyczaj tańszy sposób zdobycia kapitału od kredytów zaciąganych w bankach. Emitentami na rynku kapitałowym są zarówno przedsiębiorstwa, jak rząd i władze lokalne. Rząd emituje obligacje na rynek krajowy albo zagraniczny, aby sfinansować deficyt budżetu państwa. Tak finansowana część deficytu powiększa dług publiczny. Władze lokalne zdobywają w ten sposób środki na długoterminowe projekty inwestycyjne takie jak szpitale, szkoły, drogi lub transport publiczny. Przedsiębiorstwa i banki mogą emitować akcje lub obligacje, aby sfinansować długoletnie projekty inwestycyjne, na które nie wystarczają ich odłożone zyski.

Handel instrumentami finansowymi odbywa się na tzw. rynku pierwotnym lub wtórnym. Na rynku pierwotnym wprowadza się nowe emisje akcji albo obligacji. Na rynku wtórnym handluje się już istniejącymi aktywami. Na rozwiniętym rynku kapitałowym rynki wtórne są dobrze zorganizowane: większość inwestorów nie planuje trzymać obligacji do końca jej trwania. Kiedyś też zechcą pozbyć się akcji. Większość transakcji na rynku kapitałowym dokonuje się na giełdach papierów wartościowych.

Rynek pieniężny - jest częścią rynku finansowego, na którym sprzedaje się i kupuje krótkoterminowe aktywa finansowe (instrumenty finansowe), w tym zwłaszcza skarbowe papiery wartościowe o krótkim terminie zapadalności (bony skarbowe).

Rynek niedźwiedzia - sytuacja, w której na giełdzie papierów wartościowych przeważają spadki cen. Niedźwiedź jest symbolem bessy giełdowej.

Na rynku pieniężnym obraca się krótkoterminowymi instrumentami finansowymi, tj. o terminie zapadania do jednego roku (w odróżnieniu od rynku kapitałowego, gdzie handluje się aktywami finansowymi długoterminowymi). Jak widać, termin jest zwodniczy, gdyż na rynku pieniężnym nie handluje się wcale pieniądzem. Krótkookresowe instrumenty finansowe są jednak zazwyczaj płynne, czyli łatwo zbywalne (łatwo je zamienić na pieniądz), więc mogą być uznane za podobne do pieniądza. Przykładem krótkookresowych papierów wartościowych są bony skarbowe, czyli dług rządowy, emitowany na okres poniżej jednego roku. W Polsce najczęściej emitowane są bony 52-tygodniowe. Innym przykładem są bony komercyjne, emitowane przez przedsiębiorstwa. Uczestnikami rynku pieniężnego są bank centralny, rząd, banki, przedsiębiorstwa, fundusze emerytalne i inwestycyjne, firmy ubezpieczeniowe oraz firmy brokerskie (pośrednicy). Z uwagi na duże nominały instrumentów, inwestorzy indywidualni nie uczestniczą w tym rynku, ale mogą kupować je za pośrednictwem funduszy, które łączą kapitały wielu drobnych inwestorów i w ten sposób umożliwiają ich nabycie (fundusze rynku pieniężnego). Najważniejszym segmentem rynku pieniężnego są transakcje na rynku międzybankowym, na którym te banki, które w danym momencie mają nadmiar środków pożyczają je bankom, które ich pilnie potrzebują.

Funkcją dobrze rozwiniętego rynku pieniężnego jest z jednej strony zagospodarowanie nadmiaru wolnych środków finansowych firm albo instytucji finansowych na krótki okres (jest to dla nich swoisty „magazyn” środków finansowych), a z drugiej dostarczenie ich po niskim koszcie do firm, rządu i instytucji finansowych, które potrzebują czasowego zastrzyku pieniędzy. Także fundusze inwestycyjne zwykle przechowują trochę wolnych środków na rynku pieniężnym, aby móc szybko zareagować, kiedy pojawią się nowe możliwości inwestycyjne.

Rynek walutowy - rynek, na którym sprzedaje się i kupuje obce waluty (sprzedają je np. firmy, które zarobiły je dzięki eksportowi, a kupują np. firmy, które potrzebują dewiz do zapłaty za import). Na rynku walutowym ustala się cena równowagi między podażą walut i popytem na waluty, czyli kurs walutowy.

Skonto - obniżka ceny, jaką można uzyskać płacąc gotówką za towar, który normalnie jest sprzedawany z odroczonym terminem płatności lub na raty.

Smith Adam - (1723-1790) Szkocki ekonomista, uważany za ojca współczesnej teorii ekonomii. Stworzył pierwszy spójny opis mechanizmów gospodarki rynkowej, wyjaśniając w jaki sposób - w warunkach konkurencji podmiotów dążących do realizacji własnych celów - „niewidzialna ręka rynku” reguluje funkcjonowanie gospodarki. Jego najbardziej znane dzieło: „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”, traktowane jest jako jedna z najważniejszych prac w historii ekonomii.

Spread - Powszechnie używane na rynkach finansowych określenie różnicy cen; spread może np. dotyczyć różnicy cen kupna i sprzedaży waluty, różnicy między oprocentowaniem obligacji emitowanych przez dwa podmioty, różnicy między oferowanym oprocentowaniem za przyjęcie depozytu a udzieleniem kredytu na rynku międzybankowym.

Stagflacja - sytuacja gospodarcza, w której wysokiej inflacji towarzyszy niskie tempo wzrostu gospodarczego. Stagflacja może być np. skutkiem wystąpienia wstrząsu podażowego.

Stopa procentowa - rynkowy koszt kapitału, albo inaczej cena, którą płaci się za pożyczenie kapitału na określony czas. Koszt ten wyraża się zazwyczaj jako procent od pożyczonej sumy, mierzony w ujęciu rocznym. Jeśli ktoś pożycza pieniądze na krótszy okres, to zapłaci jedynie część tej sumy. Stopy procentowe są niezwykle istotne dla funkcjonowania gospodarki, ponieważ ich poziom wpływa na wiele podejmowanych decyzji. Wysokie stopy procentowe zniechęcają do robienia zakupów na kredyt jak również utrudniają przedsiębiorstwom finansowanie bieżących kosztów działalności (kredyt obrotowy).

Poziom stóp procentowych oddziałuje więc na kondycję gospodarki. Generalnie rzecz biorąc, im wyższe stopy procentowe na rynku, tym niższy popyt w gospodarce. Z drugiej strony, wysokie stopy procentowe zachęcają do oszczędzania. Stopa procentowa kształtuje się na rynku jako cena, która równoważy dostępne oszczędności z popytem na kredyty. Jeśli popyt na kredyt jest większy od dostępnych oszczędności, to stopa procentowa rośnie. Na poziom rynkowych stóp procentowych może również wpływać bank centralny poprzez politykę pieniężną: wzrost podaży pieniądza obniża stopy procentowe na rynku, a spadek – zwiększa.

Spółka cywilna - jedyna spółka nie działająca na podstawie Kodeksu Spółek Handlowych, a Kodeksu Cywilnego - nie stanowi bowiem formy prowadzenia przedsiębiorstwa, a jedynie pewną umowę między co najmniej dwoma wspólnikami, na mocy której zobowiązują się prowadzić wspólnie interesy; za zobowiązania spółki cywilnej wspólnicy solidarnie odpowiadają zarówno majątkiem spółki, jak i osobistym.

Spółka jawna - najprostsza spółka osobowa; w kodeksie spółek handlowych została zdefiniowana jako spółka, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową; każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki jawnej całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką; jest to jednak odpowiedzialność dodatkowa: za swoje zobowiązania w pierwszej kolejności odpowiada spółka, a dopiero, gdy z jej majątku nie uda się zaspokoić wierzyciela - odpowiadają wspólnicy; spółka jawna obowiązkowo musi być wpisana do rejestru sądowego; firma spółki powinna zawierać nazwiska lub nazwy wspólników oraz dodatkowe oznaczenie "spółka jawna".

Spółka komandytowo – akcyjna - spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia, całym swoim majątkiem (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem.

Teoria keynesowska - ekonomia keynesowska wywodzi się z prac brytyjskiego ekonomisty Johna Maynarda Keynesa oraz polskiego ekonomisty Michała Kaleckiego. Wbrew popularnym sądom, stanowi raczej pewną odmianę i modyfikację, nie zaś zaprzeczenie ekonomii neoklasycznej. Nie zmienia to faktu, że w wielu aspektach różni się od niej – zarówno jeśli chodzi o wytłumaczenie podstawowych mechanizmów działania gospodarki, jak i zalecenia dla polityki gospodarczej. Teoria keynesowska była bardzo popularna od lat 30-tych do 70-tych. Porady, których udzielała, w znacznej mierze zawiodły jednak w zwalczaniu zjawiska stagflacji z lat 70-tych.

W ekonomii keynesowskiej zakłada się, że:

• rynek nie zawsze funkcjonuje w sposób sprawny, głównie dlatego że ceny nie zawsze są w stanie zrównoważyć popyt z podażą;
• w konsekwencji gospodarka zazwyczaj nie znajduje się w stanie pełnej równowagi. W szczególności, możliwym – a nawet typowym – stanem jest to, że na rynku dóbr popyt równoważy się z podażą, ale nie są w pełni wykorzystane czynniki produkcji;
• podmioty obecne na rynku nie dostosowują swoich działań wyłącznie do zmian cen. W szczególności, o wydatkach inwestycyjnych decydują raczej oceny kształtowania się obecnej i przyszłej koniunktury i warunków finansowania inwestycji, niż stopy procentowe, po których można aktualnie pożyczyć kapitał;
• w rezultacie, zagregowany popyt (czyli suma spożycia prywatnego, zbiorowego, inwestycji, zmian zapasów i nadwyżki eksportu nad importem), zazwyczaj różni się od zdolności gospodarki do wytwarzania PKB.

Różnica w zasadniczych założeniach pomiędzy podejściem neoklasycznym a keynesowskim sprowadza się więc do tego, że w modelach keynesowskich poddano w wątpliwość zdolność rynku do pełnego wykorzystania dostępnych czynników produkcji. Stwierdzono mianowicie, że popyt na dobra nie musi wcale automatycznie dostosowywać się do zdolności produkcyjnych gospodarki. Jeśli popyt jest większy od zdolności produkcyjnych, wzrasta inflacja. Jeśli z kolei popyt jest od nich mniejszy, czynniki produkcji nie są w pełni wykorzystane i pojawia się bezrobocie. Zaleceniem teorii keynesowskiej jest więc to, by rząd i bank centralny aktywnie ingerowały w kształtowanie się popytu na dobra (w miarę potrzeb zwiększając lub zmniejszając spożycie zbiorowe oraz zachęcając sektor prywatny do większych bądź mniejszych zakupów regulując ilość pieniądza na rynku), po to by w pełni wykorzystać szanse wzrostu tworzone przez zwiększanie się zasobów pracy i kapitału. Trująca pigułka - (strategia ochrony przed wrogim przejęciem) – zapis w statucie spółki, regulacja prawna lub działania zarządu spółki sprawiające, że podmiot dążący do wrogiego przejęcia nie będzie mógł w rzeczywistości wpływać na działalność spółki, lub że w razie dokonania przejęcia wartość spółki znacznie się obniży.

Unia walutowa - grupa państw lub regionów, które mają wspólną politykę monetarną i kursową, a ich waluty zostały powiązane między sobą sztywnymi kursami walutowymi.

Wrogie przejęcie (Hostile Takeover) - nabycie przedsiębiorstwa wbrew woli jego zarządu lub rady nadzorczej. Dotyczy przede wszystkim spółek publicznych notowanych na giełdach papierów wartościowych, zwykle dokonywane przez konkurentów z branży.

Venture capital - kapitał, który jest inwestowany w nowo powstające przedsiębiorstwa, które rokują nadzieje na sukces i osiągnięcie znacznych zysków w przyszłości, a którym na starcie brakuje środków finansowych potrzebnych do uruchomienia działalności w odpowiedniej skali. Fundusze venture capital są skłonne inwestować w przedsięwzięcia, które dla tradycyjnych kredytodawców (np. banków) wydają się zbyt ryzykowne.

Zabezpieczenia banknotów - banknoty posiadają zabezpieczenia chroniące przed fałszerstwami i tym samym należą do grupy druków zabezpieczonych.

Oto niektóre z nich:

• UV
• druk wypukły
• efekt kątowy
• znak wodny
• nitka zabezpieczająca
• specjalna, tajna receptura papieru, nadająca specyficzne cechy wytrzymałościowe i optyczne
• zastępowanie papieru podłożem polimerowym trudnym do zadruku (np. polimerowy banknot rumuński)
• Stosowanie mikrodruku (np. banknot 20 USD: nad ramieniem wizerunku Andrew Jacksona umieszczony jest mikrotekst  "The United States of America 20 USA 20 USA")
• recto-verso, jest to obraz widoczny w prześwicie, utworzony z dokładnie dopasowanych elementów, znajdujących się po obu stronach banknotu.

Inne zabezpieczenia opisano poniżej na podstawie banknotu polskiego po denominacji w 1995r. o nominale 200 zł (część z tych zabezpieczeń występuje w niższych nominałach)

Opis od strony awersu:

• folia hot-stamping metaliczna ze wzorem holograficznym: NBP 200
• Druk wypukły - wypukłości wynikające z druku stalorytniczego, m.in. trójkąt w lewym dolnym rogu
• skomplikowana grafika, a mimo to wyraźna, z mocnym nasyceniem barw i połyskiem farby
• znak wodny przy lewym marginesie, szczególnie widoczny pod światło (powtórzenie rysunku głównego: wizerunek Zygmunta Starego)
• nitka zabezpieczająca w postaci metalowego paska wpuszczonego do wewnątrz papieru z prześwitami tworzącymi napis: 200 zł
• nadruk farbą zmienną optycznie: wieniec laurowy przy prawym marginesie obserwowany na wprost i pod ostrym kątem zmienia barwę
• przetłoczenie przy dolnym prawym rogu oglądane pod różnym kątem ukazuje w owalu koronę lub liczbę 200 (podwójny efekt kątowy)
• rysunek widoczny w świetle UV, m.in. w lewym górnym rogu: 200 zł
• banknoty drukowane są z użyciem kilku technik druku: offset - w tej technice drukowane są tła i elementy płaskie, staloryt - wypukłe rysunki z wysokim odwzorowaniem detali, niemożliwym do osiągnięcia innymi technikami druku, typografia - numerowanie banknotów

Złoty spadochron - (strategia ochrony przed wrogim przejęciem) – zagwarantowanie w statucie spółki lub w kontrakcie managerskim bardzo wysokich odszkodowań lub/i innych korzyści dla aktualnego zarządu spółki w przypadku jej wrogiego przejęcia. Takie regulacje zmniejszają atrakcyjność wrogiego przejęcia ze względu na znaczne koszty, na jakie może ono narazić podmiot przejmujący.

Zysk z działalności gospodarczej - obejmuje wszelkie przychody i koszty związane z działalnością gospodarczą firmy: różnica między sumą zysku z działalności operacyjnej i przychodami finansowymi, a kosztami finansowymi.

Zwrot podatku - zwrot różnicy podatku lub zwrot podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług, a także inne formy zwrotu podatku przewidziane w przepisach prawa podatkowego.